Yazma eserde temizlik uygulamaları en temel uygulamaların başında gelmekte ve en önemli adımı sayılabilir. Yazma eser temizlik uygulamasını atlama, unutma gibi durumlarda eser yüzeyinde yer alan kir gibi unsurların sonraki adımlar ile lif içerisine girmesine ve geri dönüşümü oldukça zorlayacaktır. Bu sebeple yazma eserlerin en temel uygulama adımı olan temizlik uygulaması çok önemlidir.
Yazma Eserde Temizlik Uygulamaları;
- Kuru Temizlik
- Mekanik Temizlik
- Islak Temizlik
Olarak belirtebiliriz. İlk olarak Kuru temizlikten başlayalım.
Kuru Temizlik
Kuru temizlik uygulaması, kâğıt yüzeyinin tüm alanlarına uygulanmaktadır eserin hassas durumları göz önüne alınarak baskı oranlanmalıdır. Kuru temizlik yöntemi yumuşak silgi, sünger silgi, pet silgi, toz silgi gibi silgi araçları ile uygulanmaktadır. Silgi kararı yumuşak olmasına ve özellikle eserin hassas bölgelerinde daha dikkatli bir biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Silgi ile oval hareketler oluşturarak veya tek yöne doğru düz olarak uygulanmalıdır. Silgi kirleri silgi rengini alınca kuru temizlik işlemi o bölgede durdurulmalı aksi taktirde eser liflerinde kopmalara sebep verip fiziksel olarak ayrışmaya neden olabilir bu nedenden dolayı farklı bir alanda devam edilmelidir. Kuru temizlik yöntemi gerçekleştirildiği zaman ortaya çıkan silgi kirleri yumuşak bir fırça yardımı ile uzaklaştırılmalıdır.
Mekanik Temizlik
Mekanik temizlik eser yüzeyinde istenmeyen yabancı maddelerin temizlenmesi olarak ifade edilebilir. Genel olarak sayfa yüzeyine yapışmış fırça kılları, iplikler gibi malzemeler bulunabilmektedir. Mekanik temizlik sabit uçlu bisturi ve falçata yardımı ile esere zarar vermeden ayrıştırılmaktadır. Geçmiş dönem restorasyon amacıyla eklenmiş kağıt bantlar, kağıtlar yine aynı aletler ile ayrıştırılmaktadır. Maddeler eser yüzeyine güçlü bir biçimde yapışmış ise %2 oranında metil selüloz bambu çubuğuna sarılmış pamuğu bandırıp, esere sürülerek yumuşatılması ve daha sonra maddenin eser yüzeyinden zarar verilmeden temizliği sağlanmalıdır.
Islak Temizlik
Yazma eser ıslak temizlik işlemi %2 oranında metil selüloz ile yapılmaktadır. Islak temizlik uygulaması kuru temizlik ve mekanik temizlik sonrası yapılan işlemlerden biridir. Bambu çubuğuna sarılmış pamuğa sürülen %2’lik metil selüloz maddesi, eser yüzeyine oval hareketler ile lif yüzeyine işlemiş kirler çıkarılabilmektedir. Bu işlem uygulandığı zaman eser mürekkebinin bozulmasına, akmasına sebebiyet verme olasılığının yüksek olması nedeniyle yazma eserlerde mürekkep özelliklerine göre uygulanmalıdır. Genel olarak yazma alanlarına bu işlem uygulanmamaktadır. Pamuk renk değişimi yaptıkça kirli yüzey esere sürmemek gerekmektedir. Bu işlem sırasında sık sık pamuk değiştirilmeli ve lif yapısı ince kısımlarda bu işlem daha dikkatli bir biçimde oval veya tek yöne doğru düz şekilde uygulanmalıdır.
Staj döneminde edindiğim bilgi ve tecrübe temizlik yönteminde bu şekildeydi arkadaşlar, restorasyon ve konservasyon alanı sürekli gelişmeye, geliştirmeye açık olması sebebiyle güncel yöntemleri sürekli olarak takip etmek gerekmektedir. Belirttiğim yöntem ve bilgiler sadece sizlere fikir ve yol olması adına paylaşmaktayım. Esere uygulama gibi karar vermeden önce lütfen donanım olarak yeterli seviyeye gelmeye çalışın. Uygulamaya geçtiğiniz taktirde geri dönüşü olmayan bir yola gireceğinizi unutmayın. Sorumluluk tamamen size aittir. Sevgiler.
