Herkese merhaba,
Bu köşede genel olarak, Kültürel Mirasımız ile ilgili konulardaki Spektroskopik uygulamalardan ve disiplinlerarası çalışmalardan bahsedeceğim. Öncelikle “Spektroskopi” terimini kısaca tanımlayacak olursak: “MADDE” ile “ELEKTROMANYETİK DALGALARIN” (Bundan sonra EMD diye adlandıracağım) “etkileşmesi” sonucunda oluşan olayları inceleyen bilim dalıdır. Örneğin en yüksek enerjili [E=hf, burada E: EMD’nın Enerjisi, f: Frekansı olmak üzere] EMD dan düşük enerjili EMD’ya doğru sıralayacak olursak, 1) Kozmik ışınlar, 2) Gama Işınları, 3) X-Işınları (Röntgen Işınları), 4) Mor”üstü” (Ultraviyole, “mor ötesi” terimi yanlıştır ve bu konuya ileride değineceğim), 5) “Görünür Bölge” (Mor’dan Kırmızı’ya kadar), 6) “Kırmızıaltı” (InfraRed)(Kızılötesi, infaruj, enfaruj vs yanlış terimlerdir), 7) Mikrodalga, 8) Radyo Frekansları, 9) TV vs bölgesi. İlk 3 kısım “İyonlaştırıcı Radyasyon (ışınım)” sınıfına girmektedir. Yani hücreye zarar vermektedir. Kozmik ışınlar uzay kaynaklıdır. Gama ışınları hücre çekirdeğine kadar girer. X-ışınları basitçe atomun iç yörünge elektronlarını koparmakla ilgilidir. UV (UV-A, UV-B ve UV-C) atomun dış yörünge elektronlarının koparılmasını ilgilendirir. Kırmızıaltı, moleküllerin titreşim hareketlerini değiştirmek suretiyle bize bilgi verir (spektrumda). Mikrodalga, moleküllerin dönü enerjilerini değiştirmek suretiyle etkileşme olasılıklarını artırarak açığa ısı enerjisi çıkarır ve yemeklerimiz ısınır. Diğer kalan bölgeler de malumunuzdur diye tahmin ediyorum🙂. Hangi EMD kullanılarak maddenin üzerine gönderiliyorsa, kullanılan spektroskopik yöntem o adı alır. Örneğin, “MADDE + IR = IR Spektroskopi”…..MADDE + X-Işınları = X-Işınları Spektroskopisi vb…
Bir sonraki yazımda ayrıntılı olarak değinmeyi planladığım çalışma alanlarım: Kırmızıaltı (IR) ve Raman Spektroskopi ile beraber SEM-EDX diye adlandırılan yöntemlerdir ki, özellikle IR&Raman Spektroskopi birbirlerini tamamlayan iki kardeş gibidir. Biri diğerini destekler. SEM-EDX ise 3. kardeş gibi davranır. Elbette ki bu konularda disiplinler arası çalışma oldukça önem taşımaktadır. Örneğin son yayınımız, uluslararası SCI indeksli (“Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy”) kabul edilen ve baskıda olan ve Sayın Dr. Alpaslan KUZUCUOĞLU ile beraber, “İstanbul Valens Kemeri (Bozdoğan Kemeri)” üzerindeki kirlenme/bozulmaların, bahsettiğim yöntemlerle analizi üzerinedir. (Effects of hazardous pollutants on the walls of Valence Aqueduct (Istanbul) by Raman Spectroscopy, SEM-EDX and Geographical Information System)
Öte yandan, IR ve Raman Spektroskopi’nin uygulama alanları oldukça geniştir. Örneğin, özellikle incelenecek numunenin taşınamadığı yada laboratuvara getirilemediği gibi durumlarda (kazı alanı, müzeler, el yazmaları vb) “Taşınabilir IR” ve “Taşınabilir Raman” ve hatta “Taşınabilir XRF” (yine daha sonra değineceğim) cihazlarının numunenin bulunduğu ortama getirilip oldukları yerde “TAHRİBATSIZ” bir şekilde incelenmesi gerekir. Hepimiz şundan eminiz ki, deney yapacağız diye, örneğin 1450 küsur yılından kalan bir el yazması eserin üzerinde deney yaparken “BİR LAZER DELİĞİ” istemeyiz değil mi?!!..😉…. Öte yandan Kültürel Miras konusunda farklı türden envanterlerin çıkarılması oldukça elzemdir. “Coğrafi Bilgi Sistemi” (CBS, Geographical Information System-GIS) kullanılarak ilk defa bir tarihi yapının yüzeyi üzerindeki kirlenme (Bozdoğan Kemeri, İstanbul), uluslararası literatürde “ilk defa” şahsım ve Dr. Alpaslan KUZUCUOĞLU tarafından makalemizde önerilen “RSG (Raman&SEM&GIS)” yöntemi ile yapılmıştır. Bahsettiğim gibi ayrıntılar ekteki yayınımızda incelenebilir.
Tüm meslektaşlarıma ve okurlarımıza sevgilerimi iletiyorum. Bilimle ve sevgiyle kalın.
Ozan ÜNSALAN
